ارتداد در حکومت اسلامی ایران

ما به عنوان زندانیان سیاسی سابق که از „اعدام‌های دسته جمعی دهه 1980″ جان سالم به در برده‌اند، تصمیم گرفتیم به یکی از صداهایی تبدیل شویم که در مورد زندانیان امروز سخن میگویند و از همه افراد منتقد در سطح جهان و همچنین از نهادهای مترقی و انقلابی بخواهیم که ازشعار جاری “ زن، زندگی،آزادی“ حمایت کنند و برای آزادی زندانیان سیاسی تلاش ورزند.مطالب این مقاله از منابعی که درپایان این متن آمده استفاده و ترجمه کرده است.

ارتداد اصطلاحی در حقوق نظامی (دینی) [در فقه]، به معنای ترک دین و عدم اعتقاد (کفر) به اسلام است. مرتد کسی است که قبلا مسلمان و سپس کافر شده باشد. (در اسلام) مرتدین به دو دسته „فطری“ و“ملی“ تقسیم می شوند که هر کدام احکام خاص خود را دارند.

1-  معنای ادبی (لغوی)

ارتداد در لغت به معنای „ترک“ کردن (رها یا رد کردن یک باور دینی) است.

تعریف ارتداد در دیکشنری ی „مریم- وبستر“:

• „عملی برای امتناع از ادامه پیروی، اطاعت یا به رسمیت شناختن یک ایمان مذهبی“.
• „رها کردن ایمان قبلی“ (تعاریف درون پرانتز توسط نویسنده ی انگلیسی اضافه شده است)

لغت‌نامه دهخدا: ارتداد. [ اِ ت ِ ] (ع مص ) رد شدن . (غیاث اللغات ). || برگشتن از دین و جز آن . (منتهی الارب ). از مسلمانی برگشتن و جز آن . (تاج المصادر بیهقی ) (زوزنی ). مرتدی . قهقری . برگشتن از دینی یا دین آوری . رِدّه . از اسلام برگشتن . (غیاث ). از مذهب اسلام خارج شدن . رجوع به بازگشت و کفر شود.

ویکی شیعه: اِرْتِدادْ خارج‌شدن و رویگردانی از دین اسلام است. مسلمان رویگردان از اسلام را مُرتَد می‌نامند.

2- معنی اصطلاح

اصطلاح ارتداد در فقهای اسلامی به روی گرداندن از دین و کافر شدن گفته شده است. کفر در اسلام عمل شخصی است که مسلمان بوده و سپس با خروج از اسلام کافر شده است که همان تعریف مرتد است.

3- ارتداد در قرآن

ریشه آن در قرآن چنین است:

„وَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَاولئِکَ حَبِطَتْ اعْمالُهُمْ فِی الدُّاُلَّنْیَهْ فی الدُّاُّاُاُلَّا وَالْوَاخِرا“.

هر کس از شما از دین خود (اسلام) روی برگرداند و مرتد شود (زن یا مرد) . اگردرحالی که کافر شده بمیرد، اعمالش در دنیا و آخرت فاسد و باطل است و در آتش گرفتار می شوند و در جهنم جاودانه می ماند. (1)

ترجمه های دیگر این آیه از ترجمه های دیگر قران چنین اند:‏

„هر کس از شما از دین خود برگردد و کافر بمیرد، اینانند که اعمالشان در دنیا و آخرت باطل می شود. اینان اهل آتشند و جاودانه در آن خواهند ماند.“

„هر کس از شما ایمان خود را ترک کند و کافر بمیرد، اعمالشان در دنیا و آخرت باطل می شود. اینانند که اهل آتش خواهند بود. آنها برای همیشه آنجا خواهند بود.“

4- اقسام مرتدان

مرتد از دیدگاه اسلام دو نوع است: مرتد „فطری“ و مرتد „ملی“.

4.1–  مرتد فطری

مرتد فطری کسی است که در زمان لقاح، مادر یا پدراو یا هر دوی آنها مسلمان بوده (و) یا بعد از بلوغ مسلمان بوده ولی سپس از دین اسلام خارج شده باشد.

 4.2-  مرتد ملی

مرتد ملي کسي است که پدر و مادرش در زمان انعقاد نطفه کافر بوده اند و او پس از بلوغ اظهار کفر کرده (به دين پدر و مادر خود) و اسلام آورده باشد اما دوباره به کفر باز گردد.

5-  چگونگی پی بردن به کفر

کفر چگونه حاصل می شود؟ کفر از چند طریق محقق می شود: با „نیت (قصد)“، با „گفتار(زبانی)“ و یا با „عمل“ (کردار).

5.1- کفر با نیت (قصد)

کفر بر اساس نیت به معنی تصمیم گیری در مورد کفر در آینده است، حتی شک در مبدأ عالم خلقت یا رسالت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) کفر است.

5.2-  کفر گفتاری (زبانی)

کفر گفتاری (توهین به مقدسات) انکار لفظی خدا یا رسالت انبیای الهی یا حلال خواندن حرام و حرام خواندن حلال ، یا یکی از واجبات اسلام مانند نماز و روزه و … را انکار کردن است. بطور خلاصه آنکه ملاک عام، انکار یکی از ضروریات دین باشد، در صورتی که این انکار به انکار رسالت (نبوت) بر می گردد. ناگفته نماند که کفر لفظی چه از روی لجاجت باشد یا اعتقاد یا تمسخر،به هر رو کفر محسوب میشود.

5- کفر بر اساس  عمل (کرداری)

کفر یا ارتداد بر اساس عمل  به معنی عمل صریح و توهین آمیزی است که خلاف شرع مقدس (پایمال کردن شرع مقدس) اطلاق می شود که متضمن ناقض احکام شرعی است: مانند نقض قرآن، نام خدا، نام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، اسامی معصومین „ائمه شیعه و بستگانشان“ علیهم السلام، کتب شریفه و کتب اسلامی ….. یا با آتش زدن آنها(2) {برای اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله کافر مراجعه کنید.}(3)

6-  روایتی از امام صادق

„ابن سنان“ از امام صادق علیه السلام چنین روایت کرده است:

„کسی که درخداوند متعال و رسولش محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) شک کند، کافر است.(4)

7- شرایط ارتداد

ارتداد اعم از „طبیعی“ یا „فطری“ باید دارای شرایط زیر باشد:

• بلوغ
• خرد
• اختیار
•    نیت- قصد (5 و 6)

8-  مجازات „مرتد فطری“:

مسلمان شدن توسط مرتد فطری پذیرفته نیست. اگر مرتد مرد باشد باید کشته شود (7).

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: „هر که اسلام را به کفر تبدیل کرد، او را بکشید.“ (8). „همسرش باید او را طلاق دهد و نکاح او بدون طلاق منحل منسوب می شود. آن زن برای ازدواج مجدد نیازی به صبر برای „کیت مرگ“ (عدة الموت*) ندارد، بنابراین در صورت تمایل می تواند (فوراً) ازدواج کند و اموال مرتد که در زمان ازدواج متعلق به او بوده پس ازادای بدهی های او بین ورثه او تقسیم می شود {حتا جنازه ی او} (9).“

اگر مرتد فطری زن باشد او کشته نمی شود، بلکه باید برای همیشه زندانی شود و در وقت نماز (پنج مرتبه) باید به او شلاق زده شود و از روزی محروم شود. اگر توبه او پذیرفته شود، پس اگر (فقط) توبه کند، از زندان آزاد می شود. (10)

 * کیت مرگ (عدة الموت): مدت انتظار زنى است که شوهرش فوت کرده است، چهار ماه و ده روز است مگر اینکه حامله باشد.

9- مجازات „مرتد ملی“:

مرتد ملی را باید با توبه توصیه کرد، اگر امتناع کرد کشته می شود و احتیاط  برآن است که سه روز از او بخواهند که توبه کند (و اگر توبه نکرد) روز چهارم کشته شود(11).

پاورقی:

1-  بقره/ سوره ۲، آیه ۲۱۷.

2-  محمدی گیلانی، محمد، حقوق جزا در اسلام، ص.  256، با تغییرات نفوذی

3-  نگاه کنید به: ویکی فقه، مقاله «کافر»: صفحه اصلی – ویکی فقه  (wikifeqh.ir)

4-  حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 18، ص 568، (20 جلدی).

5- خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج 2، ص. 529.

6-  محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، ج 3، ص. 617.

7-  خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج 2، ص. 528

8-  محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج 2، ص. 1062.

9- خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج. 2، ص. 395، المواریث، مسأله 10.

10- خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج. 2، ص. 528-529، مسأله 1.

11-  منبع: جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه  ، ص13.

– ویکی فقه (wikifeqh.ir)

ترجمه : مسعود فروزش -علی دروازه غاری